Du holde Kunst - over de liedkunst
Aangrijpende, mooie en kleurrijke Winterreise (2)
Christoph Prégardien, tenor, Michael Gees, piano, Schubert: Winterreise op. 89, gehoord: Amsterdam, Waalse Kerk, tien februari 2013 (deel 1 van deze recensie staat hier)
(versie 1.2, iets korter en eenvoudiger)
Na de eerste twaalf liederen maakt Prégardien een pauze van twintig seconden waarbij hij wegdraait van het publiek. Misschien zei hij daarbij ook iets tegen Gees, dat kon ik niet zien of horen. In de tweede helft van de cyclus lijken Prégardien en Gees in ieder geval qua sfeer en gevoel meer op één lijn te zitten. Gees begint Die Post zeer dansant en vrolijk, Prégardien brengt voegt daar al snel de nodige ironie aan toe.
Theodora Plas, Die Post
Prégardien lijkt ook goed bij stem, de hogere noten in dit stuk komen er goed en krachtig uit en dat zal gedurende het concert ook zo blijven. Al noem ik niet alle afzonderlijke liederen, overal geeft Prégardien blijk van veel tekstgevoel, is muzikaal gevoel ook ruimschoots voorhanden en zijn de muzikale expressiemogelijkheden goed aangepast aan de psychologie en de monologue intérieur van de hoofdpersoon. Prégardiens hogere pianissimo-noten zijn vaak bijzonder mooi en aangrijpend en krijgen naarmate de cyclus vordert steeds meer emotioneel gewicht, lijkt het wel. (Overigens is een tenor als Prégardien die zowel baritonale dramatiek en treurigheid als de tenorale lyriek kan uitdrukken, mijns inziens ideaal voor deze cyclus.) Ook gestiek en mimiek worden allengs krachtiger en effectiever.
Die Krähe begint Prégardien zelfs door vóór het zingen om zich heen te lijken. De eerste noot brengt hij met ¾ naar achteren gewend hoofd, wat overigens de draagwijdte van de klank niet beïnvloed. Bij het kijken naar de imaginaire kraai gaat hij heel ver, draait zijn hoofd ook helemaal naar het dak van de kerk. Zoiets kan gemaniëreerd overkomen maar bij Prégardien werkte het heel natuurlijk, ook doordat hij de voorgaande liederen al zeer natuurlijk vertellend gebracht had.
Bij Im Dorfe valt vooral de hardheid en de ironie op. Meestal wordt dit lied vrij lyrisch gebracht, wat niet helemaal in overeenstemming is met de tekst. Gees begint het meteen behoorlijk hard (in de partituur staat pp), de vrijheid die Gees nam zette echter wel meteen de stemming van deze interpretatie goed neer. Heel fraai waren zijn klanknabootsingen van honden en kettingen. Bij Prégardien valt vooral de sarcastische benadering op, terwijl waar nodig de lyriek blijft. Sowieso zijn er bij hem veel zachte en gevoelige passages, die hier ook veel beter werken dan in de interpretatie van 1996, omdat ze worden afgewisseld door passages met een heel ander karakter. Prégardiens toon blijft echter in wezen lyrisch, ook in dramatische passages. Qua klank is dat heel prettig, al vraag je je soms af wat er zou gebeuren wanneer hij die grens zou overschrijden – vooropgezet dat zijn stem dat zou toelaten.
Naarmate het eind van de cyclus dichterbij komt, neem ook de eenzaamheid en depressiviteit toe. De protagonist komt steeds minder vaak in opstand en beweegt meer tussen diepe eenzaamheid, gelatenheid, droefheid en doodsverlangen. In bijvoorbeeld Der Wegweiser en Das Wirtshaus wist Prégardien dat heel mooi uit te drukken, maar ook in de andere liederen wist hij met zacht voix- mixte-tonen vaak heel goed de juiste stemming op te roepen.
Bewerking van een detail van het manuscript van 'An die Musik' met de woorden 'Du holde Kunst' in het handschrift van Schubert
Agenda: (ook via Twitter, klik s.v.p. op logo)
15/2 Masterclass liederen Hugo Wolf (Henschel/Schwinghammer)
16/2 Masterclass liederen Hugo Wolf (Ameling/Jansen)
16/2: Muziekgebouw aan 't IJ: Charlotte Margiono, sopraan, Peter Nilsson piano, voorpr. mezzosopr. Florieke Beelen
19/2: Concertgebouw kleine zaal:
mezzosopr. Katarina Karnéus
:
De rij voor het concert met Michael Gees op de voorgrond (foto en (c) Dré de Man 2013
De Waalse kerk veertig minuten voor de aanvang van het concert (foto en (c) Dré de Man 2013)
Hoewel ik de Winterreise van buiten ken, was ik verbaasd toen ik me bij Die Nebensonnen realiseerde dat we alweer bij het voorlaatste lied waren aangekomen. Ook bij Die Nebensonnen weer die fraaie afwisseling van dramatiek en lyriek en aan het eind wist Prégardien de defaitistische stemming heel knap uit te drukken.
Theodora Plas, Die Nebensonnen
In het laatste lied, Der Leiermann, leken de rollen van de pianist en de zanger af en toe omgewisseld. Gees vertelde meer het verhaal dan Prégardien, die op zijn beurt meer de stemming schilderde. Gees koos er ook voor om de Leiermann vrij onregelmatig aan zijn lier te laten draaien. Die interpretatiekeuze nam iets weg van het noodlot dat uitgedrukt wordt door dat ene akkoord dat het hele stuk onder de muziek ligt en iedere maat weer onafwendbaar opnieuw begint. Gees liet dus minder het onvermijdelijke noodlot horen en ook nauwelijks de draailier, maar toonde weer meer de oude man. Dat was ongebruikelijk, maar niet storend, al riep het bij mij wel de vraag op naar het einde van deze interpretatie.Het was een einde van een Winterreise die heel mooi gezongen, gespeeld en verteld werd, die soms ook een heel nieuw licht op de cyclus wierp (al zal lang niet iedereen het daarmee eens zijn). Het was echter vooral het einde van een Winterreise die op sommige momenten de luisteraar bij de keel greep zoals dat alleen bij een heel uitzonderlijke en integere uitvoering mogelijk is.
Dré de Man
_____________________________________________
CD en meer
Challenge records heeft CD-, SACD-, Blu-Ray en DVD-uitvoeringen opgenomen. Dit concert was ook ter introductie daarvan. Ik zal deze zo gauw ze uit zijn bespreken. (Sowieso komt er een aparte rubriek met cd-besprekingen, waarbij overigens niet alleen aan liederen aandacht zal worden geschonken.) Uitzonderlijk bij de Blu-Ray en DVD-uitvoeringen is, dat deze vrijwel zonder montage of pauzeren tussen de liederen tot stand gekomen zijn. Ze hebben dus het karakter van een live-opname en zijn ook heel anders dan de CD/SACD-opname (in feite een SACD die ook . Meer hier:
Dré de Man
Verschillende interviewfragmenten met Prégardien vindt u hier