Du holde Kunst- over de liedkunst
De ondraaglijke lichtheid van Die schöne Müllerin
&
Het ongeduld van Maarten ‘t Hart
Van alle liedcycli is Die schöne Müllerin wel het meest verhalend. De tekst is ooit ontstaan als een soort grap, maar zoals zo vaak in de romantiek ontwikkelde het zich tot een dramatiek die ver van iedere ironie een eigen leven ging leiden.
Schubert liet dan ook terecht de ironische commentaren weg en maakte er een liefdesdrama van dat zijn weerga nauwelijks kent. Die Leiden des jungen Werthers, maar dan met andere middelen.
Schuberts muziek weet op wonderbaarlijke wijze alle stemmingen en stemmingswisselingen en psychologische details te benadrukken. Voor de zanger is het een zeer dankbaar, maar ook moeilijk werk.
Vocaal moeilijk, omdat er heel vaak rond de top van de passagio gezongen moet worden. De psychologische ontwikkeling van de jonge molenaarsgezel vergt echter nog het meest van de zanger. Aan het begin is hij een optimistische, naïeve jongeling, aan het einde is hij zo teleurgesteld in de liefde dat hij zich verdrinkt. De muziek wordt echter nooit inktzwart. Zelfs wanneer de stemming van de protagonist heel erg in mineur is, klinkt de muziek hier en daar nog in majeur. Vooral de laatste twee liederen kennen een schrijnende lichtheid, die van een zeldzame schoonheid is.
(Over de ironische commentaren: Ian Bostridge heeft in zijn eerste opname van DsM de commentaren wel toegevoegd, ingesproken door niemand minder dan Dietrich Fischer-Dieskau. Beide zangers hebben daar later afstand van genomen.) <<<Terug naar toelichting
Het ongeduld van Maarten ‘t Hart
Heeft u zich wel eens verveeld bij sommige minder bekende maar daarvoor wel heel erg lange liederen van Schubert? Dan staat u daar niet alleen in want Maarten ’t Hart is er ook geen vriend van.
Nu wil ik persoonlijk bijvoorbeeld een lied als Viola niet in de ban doen en voor menige ballade valt heel wat te zeggen – mits uitgevoerd door een zanger die er recht aan doet zoals Robert Holl of Christoph Prégardien. Maarten ’t Hart is waarschijnlijk echter wat ongeduldiger dan ik. Op zijn typerende wijze weet hij in de Groene van 8 januari meteen duidelijk te maken dat Schubert hem met het componeren van liederen als Adelwold und Emma geen plezier heeft gedaan.
Wanneer iemand vertelt wat hij vervelend vindt, is dat meestal weinig boeiend. ’t Hart weet het echter toch weer spannend te maken door de stelling te poneren dat deze liederen in feite voorstudies van opera’s zijn. Volgens hem vond Schubert in zijn cycli Die schöne Müllerin en Winterreise de juiste vorm om verhalen van libretto-formaat toon te zetten.
Natuurlijk, de cycli bevatten weer een reeks korte gedichten dus in die zin gaat de vergelijking niet helemaal op, maar het blijft een aardige stelling. Ook verder is het artikel de moeite waard: hij noemt nog enkele ten onrechte minder bekende Schubert-liederen en weet de lezer met zijn enthousiasme voor de liederen te boeien.
Het is een beetje storend dat in de inleiding Erlkönig als cyclus wordt genoemd, maar ach, dat kunnen we ’t Hart niet aanrekenen. Opmerkelijk is echter dat hij Graham Johnson geen goede pianist vindt – en Goethe een over het paard getilde womanizer. Ik hoop ‘t Hart binnenkort zo ver te krijgen dat hij daarover hier meer uitleg verstrekt, maar voor nu verwijs ik naar het artikel in De Groene Amsterdammer dat nog steeds te downloaden is.
Dré de Man
Florian Boesch or Franz Schubert?
foto: Lukas Beck / Wiener Konzerthaus
Der Leiermann, the last song of Winterreise, sometimes raises the question whether the protagonist commits suicide at the end of the cycle. It’s almost sure that the strange old musician personifies death, but the text doesn’t say so literally. In Die schöne Müllerin the words in the last five songs leave no room for doubt about the suicide. Yet Florian Boesch thinks otherwise, and his opinion became very clear during the concerts last Thursday and Friday
Florian Boesch, baritone & Malcolm Martineau, piano.
Heard: De Doelen, Rotterdam, 16 January and Muziekgebouw aan ‘t IJ, Amsterdam, January 17, 2014
Florian Boesch’s performance was part of the series Grote zangers (great singers). He made an impressive career, so why not call him a great singer. He began his vocal studies with his grandmother Kammersängerin Ruthilde Boesch and continued his studies at the Conservatory of Vienna (oratorio and song) with Robert Holl. He sang in 2012 at the Schubertiade. He received an award for his Papageno at the Bolshoi Theatre and performed in many major opera houses, sang many oratorios and gave regular song evenings.
Baritone
With Das Wandern (1) Boesch immediately introduced a very male miller boy to us. A baritone sounds anyway more masculine than a tenor, but Boesch went a step farther by singing in the bass transposition. At the latest from Am Feierabend (5) a lot of anger and energy could be heard in his interpretation and little lyricism, tenderness, or even irony. Fortunately songs like Morgengruss and Der Neugierige are written in such a way that Boesch had little choice than to sing those songs more lyrical.
Within the limits of the schöne Müllerin however - if one can speak of limitations – Boesch potrayed a miller who wasn’t very sensitive or romantic. Ungeduld e.g. sounded more like a declaration of war than a declaration of love, while the text of this song displays lots of shyness and introvertism. (Breathing your declaration of love into chalices of flowers, or scratching those words in gravel can hardly be called extroverted and much less effective.) Vocally it was always nice and the terse rhythmic play of Martineau fit well with Boesch's interpretation.
Pause
Halfway (from Mein!, 11), however, the concert started to get a little boring to my taste. Mein! itself made a great impression on the audience (which then in Amsterdam unfortunately went applaud about it), but that more for vocal than for other reasons. Pause ( 12) was very different, because the performers (both nights) stopped for a very long time after the fermata after und es mich durchschauert mich, so at that point the cycle really came to a standstill. I’ve never heard anybody dping that and it worked really well. The following songs fascinated me much less, because there was little personal in Boesch’s interpretation. From Trockne Blumen (18) onwards, his performance became exciting again, more about the reasons for that later.
The lyricism that plays such a big role in this cycle - certainly in a tenoral version - was rarely heard. Vocally this was also illustrated by the use of his registers. Apart from three very brief moments, Boesch didn’t use his high register at all. In terms of sound, it was very much of the same, because the midrange sounded very baritonal too. In that sense he equaled the character he chose to portray, because this character also avoided being vulnerable.
Tränenregen
Thus Boesch was actually in conflict with the many clues in the text and the music. All These indicate that the apprentice is a very insecure and vulnerable young man, a romantic protagonist par excellence.
In Tränenregen this becomes most clear. When the young man at night (!) is sitting at the brook next to the beautiful miller's daughter, it does not seem to occur to him to seduce her. He doesn’t kiss her, he doesn’t even grab her hand, but stares silently into the moonlit stream and finally begins to cry, overwhelmed by emotions.
This blushfull attitude of the miller doesn’t comply at all with Boesches interpretation. The reason why the girl prefers the hunter above the miller pupil, disappears in fact in his interpretation.
Convincing
Despite all that and in a way surprisingly enough, Boesch' macho performance was convincing. That was partly because the singer believed so strongly in his own opinion. (In the discussion with the audience after the concert Boesch also admitted that he found it an absurd idea to kill yourself for a girl.) In addition, it was vocally very convincing. Although the sound was often the same, it was also rather beautiful.
The main reason the somewhat one-sided - and quirky - interpretation of Boesch didn’t get boring however, was Martineau. In the first place he played in a surprising way. Even more important however was the interaction between Martineau and Boesch. In the discussion with the audience after the performance in Amsterdam, Martineau said that he didn’t agree with Boesch regarding the suicide of the miller. While playing, he tried to show his own view to Boesch, though in Rotterdam, more than in Amsterdam.
Now I come to speak of the two different concerts: In De Doelen Boesch sang often much softer and sometimes almost like a recitative, often leaning back against the grand, sometimes shortening notes to one fifth or more. In Amsterdam Boesch stood straighter, he used much more breath support, probably also because the Amsterdam hall is larger. In Rotterdam Martineau brought vividness to the concert, immediately from his extreme fast pace of the introduction to Das Wandern, while in Amsterdam Boesch often accelerated Martineau’s pace.
Tendency
The differences between the two concerts were quite big, yet the tendency was the same. I liked the Rotterdam performance much more though. In details though, there were surprising and not always logical differences . In the phrase Ja heißt das das eine Wörtchen das andre heißet nein ( Der Neugierige, 6) this was very striking . In Rotterdam he sang Ja piano and nein forte, but he exactly reversed this in Amsterdam. A similar difference in Tränenregen : the beautiful maid of the mill sounded very indifferently when she said she went home in Rotterdam, but in Amsterdam you could hear regret in her voice (see here for examples of other singers ). Most striking was that in Rotterdam, Boesch sang the last word weit ( Und der Himmel da oben , wie ist er so weit) almost forte and piano in Amsterdam. This was especially remarkably because it seemed to contradict the fact that the performance in Amsterdam was much louder in general.
Role reversal
The differences between the Rotterdam and Amsterdam performances were not nearly as big as those between the ideas of Martineau and Boesch. These differences led to a certain tension, to a discussion over and over again, just like the miller and the brook disagree and discuss. In this case the roles were reversed , but the interaction - in addition to the vocal talents of Boesch – made the two evenings exciting. The highlights on both nights were the times when Martineau intervened strongest anyway. In Amsterdam the pianist changed Trockne Blumen ( 18 ) into a kind of Leiermann and to a much greater extend Der Müller und der Bach ( 19 ) into the same Winterreise song in Rotterdam.
Schubert
Thus Martineau brought back the tragedy of suicide into the cycle and forced Boesch to give up his macho role. At those times we didn’t hear Boesch, but Schubert and in my opinion that was very good. Boesch may be a great singer, Schubert is without a doubt a much greater composer.
Stars for stars (on a scale from 0 - 10)
De Doelen:
interpretation:
*******
vocally:
*******
Muziekgebouw:
interpretation:
*****
vocally
********
Dré de Man
Over de samenwerking tussen pianist en zanger binnenkort nog een ander keer, bij de bespreking van de Winterreise CD/Bluray van Christoph Prégardien.
Du holde Kunst is een nieuwe site over de liedkunst, vocalisten en aanverwante zaken. De lay-out ondergaat een veranderingsproces, u zult dus verwijzingen zien naar pagina's in een oudere lay-out. Concertaankondigingen, medelingen en advertentieverzoeken en dergelijke graag naar dre@duholdekunst.com
Er zijn een jaar lang besprekingen gevoerd om Du holde Kunst op te laten gaan in een geïnstitutionaliseerd samenwerkingsver-band. Dat plan is in ieder geval voorlopig van de baan. Wel is er een los samenwerkingsverband - dat zich soms beperkt tot het uitwisselen van informatie - met een aantal organisaties, zoals:Schubert Stichting
Internationaal Vocalisten Concours
Vrienden van het Lied
Concertgebouw
Muziekgebouw aan 't IJ
De Doelen
Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven
Vocallis
Lied Duo Concours
Andere samenwerkingsverbanden en -vormen zijn in voorbereiding
Du holde Kunst streeft ernaar de liedkunst meer bekendheid te geven, door het geven van informatie maar onder meer ook door een bindend element te zijn in de muziekwereld.
____________________________________________________________
Concertprogramma's 2013/14
Programma 2013/14 Concertgebouw
Programma 2013/14 Muziekgebouw aan 't IJ
Programma 2013/14 De Doelen
Programma 2013/14 Muziekgebouw Eindhoven
(Mogelijk nog onvolledig.)
Links
http://www.schubert.nl/
www.vvhl.nl
http://www.hampsong.org/
http://www.recmusic.org/lieder/
Schubert Stichting
Internationaal Vocalisten Concours
Vrienden van het Lied
Concertgebouw
Muziekgebouw aan 't IJ
De Doelen
Muziekgebouw Frits Philips Eindhoven
Vocallis
Lied Duo Concours
____________________________________________________________
Concertprogramma's 2013/14
Programma 2013/14 Concertgebouw
Programma 2013/14 Muziekgebouw aan 't IJ
Programma 2013/14 De Doelen
Programma 2013/14 Muziekgebouw Eindhoven
(Mogelijk nog onvolledig. De programma's worden spoedig aangevuld en besproken in een artikel.)
spoedig meer ...
Links
http://www.schubert.nl/
www.vvhl.nl
http://www.hampsong.org/
http://www.recmusic.org/lieder/
Gebruikt u Google Chrome? Vink dan in instellingen (eerst klikken op drie streepjes helemaal rechts) netwerkacties voorspellen om de laadprestaties van pagina's te verbeteren uit, anders ziet u regelmatig verouderde pagina's, niet alleen op deze site trouwens :(